Ngày 27/7/1890, danh em họa Hà Lan Vincent Van Gogh đã tới cánh cánh đồng mì phía sau lâu đài ở ngôi làng Auvers-sur-Oise, cách thủ đô chính thức Paris, Pháp vài dặm về phía Bắc và dùng súng bắn vào ngực. Kể từ khi tự cắt tai bằng dao cạo vào một đêm tháng Mười Hai/1888 ở Arles, trong vắt 18 tháng sau đó, ông đã chống chọi với căn bệnh thần kinh.
Bảo tàng Van Gogh ở Amsterdam (Hà Lan) đang tổ chức triển lãm On the Verge of Insanity, trong đó trưng ra nhiều sự mô phỏng, kỷ vật nhằm giải mã căn bệnh của danh em họa trước khi ông quyên sinh.
Ngày càng cảm giác đơn chiếc
Sau khi xảy ra tai nạn “khét tiếng”, tự hành cúi mình bằng việc cắt tai, Van Gogh tiếp tục bị suy nhược thần kinh khiến ông hay bị lẫn lộn, không tỉnh táo. Tình trạng bệnh đó của ông có thể kéo dài vài tuần mỗi đợt.
Tuy nhiên khi tỉnh táo trở lại, Van Gogh lại bình tĩnh vẽ tranh. Thời kỳ ở Auvers là biện pháp sáng tác “mắn” nhất của ông trong sự nghiệp, trong 70 ngày, ông hoàn thành 75 sự mô phỏng và hơn 100 bản vẽ và phác họa. Van Gogh tới Auvers hồi tháng 5/1890, sau khi rời khỏi một bệnh viện tâm thần ở ngoại ô Saint-Remy-de-Provence.
Dù sáng tác được nhiều như vậy, nhưng Van Gogh vẫn luôn cảm giác ngày càng đơn chiếc và lo âu. Ông luôn nghĩ rằng mình thất bại trong cuộc đời. Cuối cùng, ông đã lấy khẩu súng nhỏ của chủ căn quán trọ ở Auvers và chiều muộn ngày thứ Bảy cuối tháng 7/1890. Họa sĩ cầm khẩu súng tới cánh cánh đồng mì và tự bắn vào mình.
Tuy nhiên, đây chỉ là một khẩu súng lục bỏ túi với hỏa lực hạn chế, nên khi kéo cò viên đạn chỉ bắn vào xương sườn chứ không có thể vượt qua vào tim. Van Gogh bị ngã gục.
Bức bức chân dung tự họa Van Gogh vẽ sau khi tự cắt tai.
Tối đến, ông đảo quanh tìm khẩu súng để xạ kícht nữa nhằm kết liễu đời mình, song không định vị. Van Gogh trở về quán trọ và thầy thuốc đã được mời đến để chữa trị cho ông. Ngày hôm sau, em trai ông là nhà buôn nghệ thuật tới và cho rằng sẽ họa sĩ sẽ hồi phục. Song hy vọng đó đã kết thúc. Đêm đó, Van Gogh qua đời, ở tuổi 37.
Tới triển lãm On the Verge of Insanity tại Bảo tàng Van Gogh ở Amsterdam, khách tham quan có thể hiểu được thêm về một năm rưỡi cuối đời của nghệ sĩ. Ở đây trưng ra khẩu súng (đã bị ăn mòn nhiều) được định vị ở cánh đồng phía sau lâu đài ở Auvers phạm vi năm 1960. Giới phân tích cho rằng, khẩu súng này đã nằm bên dưới đất khoảng 50-80 năm và đây rất có tính khẩu súng mà Van Gogh đã áp dụng.
Triển lãm còn trưng ra bức thư được định vị trong thời gian vừa qua và đã được đăng tải trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Bức thư này do thầy thuốc điều trị cho Van Gogh sau khi ông cắt tai ở Arles viết. Thư gồm cả hình vẽ minh họa phần tai nghệ sĩ đã cắt.
Trong nhiều năm liền các nhà viết tiểu sử không ngừng tranh cãi liệu Van Gogh cắt cả tai hay chỉ một phần. Qua bức thư này, người ta biết được họa sĩ đã cắt cả chiếc tai trái của mình.
Giải mã tâm sinh lí học qua sự mô phỏng cuối cùng
Triển lãm còn trưng ra cả sự mô phỏng chưa được hoàn thành, mang tên Tree Roots (1890) của danh em họa. Van Gogh vẽ sự mô phỏng này vào sáng ngày 27/7, vài giờ trước khi ông cố gắng tự sát. Đây là sự mô phỏng cuối cùng của ông.
Tree Roots là một hình ảnh khác thường, sự sắp đặt trong tranh chẳng có một tầm quan trọng nào. Hình ảnh trong sự mô phỏng này có thể nói gì với chúng ta về trạng thái thần kinh của ông?
Bức tranh cho thấy Van Gogh rất bị kích động trong quá trình vẽ, đầy những biến động về tình cảm. “Đây là một trong những sự mô phỏng mà khi xem bạn có thể cảm giác được trạng thái tâm hồn bị tra khảo của Van Gogh” – nhà viết sử nghệ thuật Martin Bailey nói.
“Tree Roots” – sự mô phỏng cuối cùng của Van Gogh được ông vẽ vài giờ trước khi quyên sinh.
Hơn nữa, đề tài trong tranh rất có tư tưởnga. Nhiều năm tiền đề, Van Gogh đã nghiên cứu rễ cây để tìm hiểu xem nó có tư tưởnga như thế nào trong việc bộc lộ cảm xúc. Trong một bức thư gửi cho em trai một thời gian ngắn trước khi qua đời, Van Gogh viết “cuộc đời ông đã bị ăn mòn từ tận gốc”. Phải chăng, Van Gogh vẽ sự mô phỏng Tree Roots để coi đây như một lời từ biệt?
Theo Nienke Bakker, giám tuyển tranh tại Bảo tàng Van Gogh: “Những tác phẩm được Van Gogh vẽ trong những tuần cuối đời gồm có rất nhiều bối rối về cảm xúc, như bức Wheatfield with Crows và Wheatfield under Thunderclouds. Rõ ràng, Van Gogh cố gắng bộc lộ trạng thái cảm xúc của mình. Bức tranh Tree Roots cũng rất mạnh mẽ và tràn ngập sức sống. Thật khó cho rằng ông đã vẽ sự mô phỏng vào buổi sáng và đến cuối ngày thì kết liễu đời mình. Đối với tôi, thật không chắc nói rằng Van Gogh đã chủ định vẽ sự mô phỏng và coi đây là một lời giã biệt, bởi như vậy quá lý trí”.
Bakker vẫn bám theo suy nghĩ cho rằng, căn bệnh của Van Gogh nảy sinh từ tính vĩ đại trong nhân gian nghệ sĩ. “Những rễ cây bị tra khảo, lắm mấu trong Tree Roots khiến cho sự mô phỏng trông rất cuồng nhiệt và đầy cảm xúc. Song đây bất công là tác phẩm được tạo thành bởi một tâm trí điên loạn. Van Gogh biết rất rõ mình đang làm gì. Ông vẽ nó trong lúc bệnh tật, nhưng bất công do bệnh tật, hãy nhớ điều đó”.
