Phòng tránh u ác tính bằng cách không hút thuốc lá thuốc lào, ăn uống vệ sinh an toàn, rèn luyện sức khỏe, đến khám chu kì…
Việt Nam là một trong những nước có tỉ lệ mắc bệnh u ác tính tối đa trên thế giới. Ước tính mỗi năm Việt Nam có 150.000 ca mắc mới, khoảng 70.000 người tử vong.
Có những loại bệnh có thể phòng ngừa bằng cách giảm các yếu tố nguy cơ. Theo Tổ chức Y tế thế giới, khoảng 1/3 số u ác tính có thể dự phòng; 1/3 u ác tính chữa khỏi nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời và đúng phương pháp; 1/3 số u ác tính còn lại người bệnh kéo dài và nâng cao lên phẩm chất cuộc sống nếu được chăm sóc và điều trị tích cực. Thực tế tại nước ta có rất ít người bệnh u ác tính được chẩn đoán và điều trị sớm, phần đông ở biện pháp muộn, ác tính và biến chứng.
Cbạo quânc sĩ chuyên môn u ác tính đưa ra 7 lời khuyên giúp bạn phòng bệnh:
Không hút thuốc lá, thuốc lào
Khói thuốc lá chứa trên 40 chất gây u ác tính như benzopyren, nitrosamin, cadmium, nickel, urethan, toluidin… Trong đó, 3-4 Benzopyren là chất có khả năng gây u ác tính trên thực nghiệm.
Hút thuốc lá là nguyên nhân của 90% ca u ác tính phổi. Nó còn gây ra nhiều bệnh u ác tính khác trên họng, cổ họng, tuyến tụy, tử cung, cổ tử cung, thận… và là nguyên nhân chính của các bệnh giết chết hàng đầu như sự đột quị, mạch vành, bệnh phổi sự tắc kéo dài.
Người hút thuốc có nguy cơ mắc và chết do u ác tính phổi và cổ họng cao gấp 10 đến 30 lần so với người không chạm vào khói thuốc. Hút thuốc ở người tuổi càng trẻ, thời gian hút càng dài, tổng số hút trong một ngày càng nhiều thì càng có nguy cơ cao. Những ác hại do hít phải hơi thuốc lá của người khác hút (hút thuốc thụ động) cũng không kém phần nguy hiểm. Khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc chứa nhiều chất độc cao gấp 21 lần so với khói thuốc. Người hút thuốc thụ động cũng có nguy cơ mắc các loại bệnh liên quan đến hút thuốc lá như bệnh tim, hít thở và u ác tính như chính người hút.
Người đang hút thuốc mà bỏ thì nguy cơ gây bệnh sẽ giảm dần theo thời gian. Sau 5 năm ngừng hút, nguy cơ bị u ác tính phổi giảm 50%, sau 10 năm ngừng thì nguy cơ còn nho nhỏ, gần như bắng với người không hút.
Không ăn đồ ăn nhiễm phải mốc, hóa chất, thuốc trừ sâu, thuốc bảo dưỡng, tăng trọng. (Ảnh: HDF).
Chú trọng vệ sinh an toàn đồ ăn
Không ăn đồ ăn nhiễm phải mốc, hóa chất, thuốc trừ sâu, thuốc bảo dưỡng, tăng trọng. Chất bảo dưỡng, chất màu màu đồ ăn có nguồn gốc hóa học, các chất trung gian biến đổi và sinh ra đồ ăn bị nấm mốc, lên men là nguyên nhân gây ra nhiều loại u ác tính đường tiêu hóa như dạ dày, gan, đại tràng… Ước tính yếu tố này gây ra đến 35% các loại u ác tính.
Thịt hun khói, cá muối, mắm và dưa muối, cà muối, nhất là dưa khú có chứa muối nitrat, nitrit và nitrosamine…, các chất gây u ác tính thực quản và dạ dày.
Gìn giữ môi trường thuần khiết
Theo giáo sư Nguyễn Bá Đức, nguyên Giám đốc Bệnh viện K (thành phố Hà Nội), thuốc trừ sâu diệt cỏ là yếu tố nguy cơ gây u ác tính vú và một số loại u ác tính khác. Chất độc màu vàng cam (dioxin) không chỉ gây ra các dị dạng bẩm sinh mà còn là yếu tố nguy cơ tiềm năng gây u ác tính, nâng cao tỉ lệ u ác tính gan, máu, hạch, phần mềm.
Một sinh vật truyền bệnh nữa là hóa chất áp dụng trong nền công nghiệp. Ước tính nhóm lí do này gây ra khoảng 2-8% các loại u ác tính. Chẳng hạn, u ác tính bàng quang ở những người người thợ nhuộm có chạm vào chất aniline trong phẩm nhuộm, u ác tính phổi ở những người làm việc khai thác mỏ amiăng, đi làm ở nơi có chạm vào thạch tín…
Thực hiện sinh đẻ có kế hoạch
Hạn chế số người tình và áp dụng bao cao su khi quan hệ quan hệ tình dục. Càng có nhiều người tình thì khả năng cao mắc bệnh nhiễm trùng lây đưa qua đường quan hệ tình dục như HIV hoặc HPV- virus gây u nhú ở người. Những người nhiễm HIV hoặc AIDS có nguy cơ bị u ác tính hậu môn, gan và phổi cao.
HPV có quan hệ với u ác tính cổ tử cung, nâng cao nguy cơ u ác tính hậu môn, dương vật, cổ họng, âm hộ và âm đạo; đặc biệt là type 16, 18. Nó là nguyên nhân gây đến 70% u ác tính cổ tử cung ở phái đẹp. Virus này lây đưa qua đường sinh dục. Bệnh thường gặp ở những phái đẹp chung chăn gối sớm, đẻ nhiều hoặc có nhiều người tình.
Tiêm vắc xin phòng viêm gan B, HPV
Một số virus, vi khuẩn có thể gây u ác tính. Chẳng hạn, virus viêm gan B là nguyên nhân gây u ác tính gan nguyên phát. Để phòng bệnh nên tiêm văcxin phòng viêm gan B, văcxin HPV phòng u ác tính cổ tử cung. Hiện thị trường có 2 loại văcxin ngừa u ác tính cổ tử cung phòng 2 tuýp và phòng 4 tuýp gồm các tuýp 9, 11, 16,18. Đây là 4 tuýp gây 80-95% u ác tính cổ tử cung. Tại Việt Namcòn gặp một số tuýp khác kha khá phổ biến như 52, 58 có thể gây bệnh khác như mụn cóc, theo phó giáo sư Trần Văn Thuấn, Phó thành viên hội đồng điều hành Bệnh viện K (thành phố Hà Nội).
Để phòng bệnh nên tiêm chủng phòng viêm gan B, vắc xin HPV phòng u ác tính cổ tử cung.
Rèn luyện thân thể khỏe mạnh
Mỗi người cần có chế độ tập luyện đều đặn, giữ trọng lượng ở mức lsuy nghĩ giúp phòng bệnh u ác tính và nhiều bệnh khác như tim mạch. Các hoạt động giải trí cường độ nặng gồm môn bóng rổ, bóng đá, tennis, môn bóng chuyền, cầu lông, chạy… Còn Đạp xe, đi bộ, dưỡng sinh, khiêu vũ được xếp vào nhóm hoạt động thể thao vừa phải. Người dân cần tránh thói quen tĩnh, hành vi tĩnh như ngồi chơi thư giãn, xem tivi, ngồi xe đạp, nằm võng, ngồi tàu…
Khám sức khỏe chu kì
Nên khám sức khỏe chu kì ít nhất mỗi hàng năm lần nhằm phát hiện sớm nhiều bệnh, trong đó có u ác tính. Ung thư hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu phát hiện sớm, điều trị kịp thời, đúng phương pháp. Người được phát hiện mang gene u ác tính vú 1, 2 có nguy cơ diễn tiến u ác tính cao hơn bình thường, cần có chế độ theo dõi chu kì theo tư vấn của thầy thuốc.
Khám sức khỏe phụ khoa chu kì, làm các thí nghiệm giúp phát hiện sớm các tổn tương có nguy cơ cao chuyển sang u ác tính, điều trị tiền u ác tính. Theo Điều tra dân tộc yếu tố nguy cơ bệnh không lây lan được Bộ Y tế công bố ngày 9/9, chỉ 25% phái đẹp độ tuổi 18-69 được khám sàng lọc u ác tính cổ tử cung.
