Bí ẩn trong não của một người bị đâm xuyên đầu

Sau khi thanh sắt nhọn xiên qua qua đầu của một người làm tại Mỹ, ông vẫn tự đánh xe về nhà và sống thêm 12 năm nữa.

Người bị dao xuyên đầu có thể tự về nhà?

Phineas Gage từng là người làm đường sắt tại bang Vermont, Mỹ. Nhiệm vụ hàng ngày của ông là dọn sạch đá để đặt các đường ray. Nếu hòn đá lớn đến mức không thể di rời thủ công, Gage phải khoan lỗ rồi dùng thanh sắt nhọn nhồi thuốc nổ vào lỗ để phá đá, BBC cho biết.

Nhưng vào ngày 13/9/1848, sự cố đã xảy ra sau khi Gage nhồi thuốc nổ vào lỗ một cục đá gần thị trấn Cavendish, bang Vermont. Thanh sắt của Gage vô tình rơi xuống mặt ngoài cục đá, tạo ra một tia sáng khiến khối thuốc nổ cháy lên. Vụ nổ khiến thanh sắt – dài khoảng một mét, đường kính 3 cm và nặng 6kg – găm thẳng vào đầu chàng trai 25 tuổi. Nó xuyên từ phía dưới mắt trái đạt tới đỉnh đầu rồi rơi ở một vị trí cách cục đá 30m.

Theo Huffington Post, John Harlow, thầy thuốc có mặt tại hiện trường khi đó kể lại rằng thanh sắt dài khoảng một mét, đường kính 3cm, nặng 6kg, “dính đầy máu và não”. Nó đâm vào hộp sọ, xuyên qua các thùy não trái, phá vỡ một phần đáng kể não bộ và đẩy cầu mắt ra khỏi hốc mắt Gage. Trước sự kinh ngạc của toàn bộ nhân chứng, viên đốc công sau thảm kịch vẫn tỉnh táo và nhanh chóng đứng đứng thẳng đi lại. Anh thậm chí còn tuyên bố 2 ngày nữa sẽ nhìn lại phá đá tiếp.

Trở về buồng khách sạn, Gage phủ đi ngủ cho Harlow xử lý vết thương. Vị thầy thuốc cạo da đầu, cầm máu cho người bệnh. Ông gắp các mảnh xương nhỏ bị vỡ, đặt lại các mảnh xương lớn bị lệch vị trí do thanh sắt rồi quấn vết thương trên đầu Gage bằng dây đai dính. Đến 11h đêm, chàng trai ngừng đổ máu và đi ngủ.

Sáng hôm sau, Harlow cho phép gia đình vào thăm Gage. Bệnh nhân nhận ra mẹ cùng bác mình, đó là một dấu hiệu tốt. Thế nhưng, vài ngày sau, Gage rơi vào trạng thái bán mê man do não nhiễm nấm. Lo sợ điều xấu nhất xảy ra, gia đình anh chuẩn bị sẵn quan tài. Harlow lập tức phẫu thuật cho Gage để rút mủ ở vết thương ra qua đường mũi. Được vài tuần, trạng thái người bệnh giữ nguyên hơn dù mất hoàn toàn thị năng bên trái. Tháng 1/1949, người đàn ông hồi phục hoàn toàn. Kể về quá trình chăm sóc Gage, Harlow khiêm tốn: “Chúa đã chữa lành cho anh ấy”.

Minh họa vết thương của Gage. (Ảnh: Van Horn JD, Irimia A, Torgerson CM, Chambers MC, Kikinis R, et al).

Mặc dù vậy, tính tình của Gage lại thay đổi. Bác sĩ Harlow báo cáo “biểu hiện tâm thần” của chàng trai 25 tuổi như sau: “Những ông chủ vốn coi Gage là đốc công đi làm hiệu quả nhất nhận thấy thay đổi trong tâm trí anh nên từ chối thuê tiếp. Bệnh nhân trở nên bất ổn, hỗn láo, thô tục, nôn nóng, do dự, vạch ra xê ri kế hoạch rồi ngay lập tức từ bỏ nếu thấy cái khác có thể thực hành được hơn. Sự cân bằng giữa trí tuệ và bản năng con vật của anh ấy tỏ vẻ như đã bị phá hủy. Tâm trí anh thay đổi đến mức bạn bè, người quen đều nhận xét Gage không còn là Gage nữa”. Một vài báo cáo khẳng định chàng đốc công vĩnh viễn mất đi khả năng kiềm chế, đối xử không phù hợp trong nhiều trường hợp xã hội, hung tợn và “không kiểm soát nổi” đến mức quấy rối trẻ em.

Bất đồng với quan điểm trên, nhà tâm lí học Malcolm Macmillan từ Đại học Deakin (Australia) tin sự thay đổi hành vi của Gage thực sự chỉ kéo dài một thời gian ngắn. “Trường hợp này đáng được chạm nhớ vì nó minh họa cho việc một câu chuyện nhỏ có thể bị thêu dệt thành bí ẩn khoa học như thế nào”, ông viết trong cuốn An Odd Kind of Fame. Lập luận này bị trách móc mạnh mẽ. Trước Macmillan, Tiến sĩ khoa học Henry Bigelow từ Đại học Harvard cũng cho rằng Gage “đã hồi phục cả về thể chất lẫn tâm hồn”. Ông kết luận não người bệnh hoàn toàn bình thường bởi anh vẫn đi lại, nói chuyện, nhìn và nghe được. Về sau, người ta phát hiện các bài thi Bigelow tiến hành trên Gage chỉ tập trung vào cảm giác và sự chuyển động nên chưa đủ xui khiến.

Nhìn chung, các chuyên gia nhận định rất khó để xác nhận liệu nhân cách của Gage có thay đổi hay không bởi rất ít người hiểu anh rõ đến mức có thể chắc chắn về tính tình người đàn ông trước ngày gặp nạn. Mặc khác, câu chuyện nhiều khả năng bị phức tạp hóa do sự khống chế kiến thức về chấn thương não thời bấy giờ.

Thanh sắt xuyên từ bên dưới mắt trái đạt tới đỉnh hộp sọ của Gage. (Ảnh: BBC.)

Đối với giới khoa học thời đó, vụ tai nạn của Gage là bằng chứng đầu tiên cho thấy tổn thương ở não có thể tác động tới hành vi và tính tình nhân gian. Nhưng tới tận thời tại, các chuyên gia thần kinh vẫn chưa bào chữa một cách thỏa đáng về động cơ khiến Gage không tử vong ngay sau khi thanh sắt chọc thủng hộp sọ của ông.

Sức khỏe của Gage bất ngờ sa sút nhanh chóng vào năm 1859. Ông chuyển tới thành phố San Francisco để sống cùng mẹ, em rể và em gái. Sau đó ông mắc chứng động kinh và qua đời năm 1860.

7 năm sau thi thể ông được đlao lên theo yêu cầu của thầy thuốc Harlow. Ngày nay cả hộp sọ và thanh sắt nhọn của ông đều được trưng ra trong khoa Y của Đại học Harvard tại Mỹ. Tên của ông xuất hiện trong nhiều giáo trình đại học và sách, tạp chí khoa học.