Chiều cao của các khu rừng trên toàn cầu đã giảm đi đáng kể, và cuộc đời của chúng cũng trẻ ra nhiều trong vòng 50 năm trở lại đây.
Đó là kết quả lấy ra đến từ một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Science hôm thứ sáu vừa rồi. Kết quả này có ý tưởnga gì? Khả năng loại bỏ carbon từ khí quyển của rừng không còn như xưa, và điều kiện sống nó mang lại cho nhiều loài động vật dựa vào rừng làm nơi trú ẩn cũng giảm đi. Đáng quan ngại hơn nữa, tất cả mới chỉ là sự khởi đầu, diến biến vẫn có thể xấu đi nữa!
Nhóm các nhà nghiên cứu đã đánh giá hơn 160 nghiên cứu trước đây, phân tích hình ảnh vệ tinh, và dựng mô hình để nghiên cứu thực tế các khu rừng đã thay đổi ra sao từ giữa những năm 1900 đến 2015. Họ khám phá ra rằng trong quãng thời gian hơn 115 năm, thế giới đã mất đến 14% diện tích rừng chỉ vì nạn khai thác cây gỗ. Trong đó, 30% là các rừng cây sống lâu năm, vốn là nhà của các cây có cuộc đời hơn 140 năm và thường là những khu rừng cao lớn với mức độ phong phú sinh học rất cao.
Nghiên cứu không đề cập đến các yếu tố tác động khác từ môi trường lên thực vật, như sự gia tăng lượng chứa carbon dioxide vì khí thải carbon tăng cao, và những vấn đề khí hậu nghiêm trọng hơn, diễn ra thường xuyên hơn, như sự hoành hành của sâu bọ, cháy rừng, và khô hạn. Nate McDowell, một nhà bác học tại Phòng thí nghiệm dân tộc Tây Bắc vua Đinh Tiên Hoàng Dương và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết điều đó có nghĩa chữ số 30% nêu trên là “một dự tính rất hiểu ý“.
Tại Bắc Mĩ và châu Âu, nơi có nhiều dữ liệu tiểu tiết hơn, các nhà nghiên cứu khám phá ra rằng tỉ lệ chết của cây đã tăng gấp đôi trong quãng thời gian nói trên, và các cây cao tuổi chiếm một đa số trong số đó. Phát hiện của họ cho thấy rằng thế giới đang mất đi rất nhiều cây cao tuổi. Vì thiếu dữ liệu, các nhà nghiên cứu không thể đưa ra dự tính chính xác độ cao các khu rừng đã giảm đến mức nào.
Ở những nơi khác, trạng thái sụt giảm tổng số cây xanh đang diễn ra ở những tần số khác nhau và vì nhiều cơ sở khác nhau. Trong khi cháy rừng là căn cứ chính ở Úc và Mongo, ở California, các đám cháy rừng diện rộng và sự hoành hành của sâu bọ đã gây suy giảm nghiêm trọng diện tích rừng. Và các khu rừng mưa vùng nhiệt đới ở Amazon thì đang phải đương đầu với với vấn nạn khai thác địa hạt diễn ra ngày một mạnh hơn. Có một số ngoại lệ hiếm hoi: ví dụ, tỉ lệ chết của cây tại nhiều phần ở phía Tây Bắc vua Đinh Tiên Hoàng Dương đang giảm xuống.
Nhưng dù sự thay đổi về trạng thái rừng cây là khác nhau giữa các khu vực, tác động của nó lại có thể nhận ra trên quy mô toàn cầu. 80% các loài thực vật và động vật trên bờ sống trong các khu rừng. Rừng già có mức độ phong phú sinh học cao và là nhà cho nhiều loài cơ thể sống đang gặp nguy hiểm. Chúng còn là nơi lưu trữ một khối lượng lớn khí carbon dioxide.
“Các khu rừng già cho đến hiện tại chính là những văn khố carbon quan trọng nhất trên đại lục” – McDowell nói. “Các cây nhỏ không thể trữ nhiều carbon, trong khi các cây to thì có thể“.
Thế giới đang mất đi rất nhiều cây cao tuổi.
Trong bức tranh sa sút khí hậu ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn, xu hướng này sẽ tiếp tục. Nhiệt độ Trái đất đang đi lên, và các vấn đề khí hậu như cháy rừng, khô hạn, và sự bùng phát của các loài sâu bọ cũng đang ngày một thường xuyên và nghiêm trọng hơn.
Tất cả những điều này hình thành một vòng luẩn quẩn. Khi các cây cao tuổi chết đi, chúng không chỉ ngừng hoạt động thu gom carbon, mà còn thải toàn bộ lượng carbon chúng từng thu gom trở lại khí quyển. Các cây trẻ mọc lên thế chỗ chúng có khả năng trở thành người bị hại của cháy rừng cao hơn, từ đó thải nhiều carbon vào khí quyển hơn. Nói một cách ngắn gọn, sự ấm lên toàn cầu giết chết thực vật, và đi xuống dốc tổng số cây xanh lại góp phần hình thành sự ấm lên toàn cầu.
Vẫn có một vài cách để giảm thiểu những mất mát này.
“Các cộng đồng sống quanh các rừng cây đã có những nỗ lực đáng khích lệ, như thường kì đốt và làm giảm mật độ cây trong các khu rừng ở phía Tây, nơi hệ sinh thái thường xuyên mắc phải trạng thái cháy rừng, và hiện nay chúng không còn đứng trước nguy cơ đó nữa” – McDowell nói. “Tạo ra những đám cháy theo một cách hợp lý có thể giảm thiểu được những sự kiện gây tổn thất lớn và các hoàn cảnh gây xáo trộn cho hệ sinh thái. Đó là những cách giải quyết mà chúng ta đang áp dụng, nhưng chúng chưa được áp dụng trên quy mô thiết yếu. Mở rộng quy mô của chúng sẽ là một thách thức toàn cầu“.
Có lẽ thách thức quan trọng nhất để giảm thiểu mất mát của rừng cây là làm sao để cắt giảm được khí thải carbon. Việc này có thể giúp bảo vệ rừng, và khi bảo vệ được rừng, chúng ta có thể kiểm soát được vòng tuần hoàn khí thải carbon trên toàn cầu. Nếu chúng ta không nỗ lực bảo tồn rừng, không chỉ các cây cao tuổi chịu ảnh hưởng – mọi cơ thể sống sống trên Trái đất sẽ chịu chung số phận. Các nhà bác học hiện đang thực hiện thêm nhiều nghiên cứu để xác định được tất cả những tác động, và rõ ràng chúng chẳng hề tốt chút nào!
