Chuyện bên lề giải Nobel 2005

Theo báo Mỹ, cuộc bầu chọn giải Nobel hòa bình năm nay diễn ra căng thẳng và gian khổ nhất trong toàn bộ môn lịch sử 105 tồn tại giải này.

Việc lựa chọn Nobel hòa bình diễn ra mạnh mẽ nhất

Trong 5 tháng cuối cùng, Ủy ban giải Nobel hòa bình gồm 5 thành viên người Na Uy mà tính danh được giữ trong vòng tuyệt mật, đã nghiên cứu tiểu sử, những thành công, sự chân thật về tài chính, sự vô tội về đạo nghĩa và những ý định thật sự của 199 ứng cử viên, trong số đó có 36 tổ chức.

Trong số các cá nhân được đưa ra có Giáo hoàng Jean Paul II, Tổng thống Ukraina Yushenko và Tổng thống Gruzia Saakasvili.

Cơ quan năng lượng hạt nhân ở ngoài IAEA và thủ lãnh cơ quan này là ông ElBaradei đã đạt giải Nobel hòa bình

Theo các nhà phân tích thì cuộc cạnh tranh chủ yếu nhằm giành giải Nobel hòa bình năm nay diễn ra giữa những ứng cử viên chính sau đây:

– Cựu Tổng thống Phần Lan Martti Akhtisari, người đã đề xuất và tham gia nhiều sáng kiến hòa bình tại các điểm nóng trên thế giới, đặc biệt là tham gia cuộc thương lượng giữa chính quyền Indonesia với lực lượng nổi dậy ở tỉnh Ache;

– Các ngôi sao nhạc rock Bob Geldof và Bono thuộc nhóm U- 2, những người đã có đóng góp to lớn tham gia đấu tranh chống nghèo khổ ở châu Phi;

– Hai chiến sĩ hòa bình Mỹ Sam Nann và Richard Lugar, những người đã tham gia tích cực tham gia đấu tranh giải trừ vũ khí hạt nhân và do đó được nhiều người đoán là sẽ nhận được giải Nobel hòa bình năm nay, năm kỷ niệm 60 năm ngày thành phố Hirosima bị thảm họa hạt nhân; nhà vật lý Mordehai Vanunu, người đã tiết lộ bí mật hạt nhân của Israel.

Nhưng cuối cùng, Ủy ban giải Nobel hòa bình của Na Uy đã quyết định trao tặng phần thưởng vẻ vang này cho Cơ quan năng lượng hạt nhân ở ngoài IAEA và thủ lãnh cơ quan này là ông ElBaradei “vì những nỗ lực nhằm ngăn chặn việc sử dụng năng lượng hạt nhân vào ý định quân sự và nhằm bảo đảm năng lượng hạt nhân chỉ được hưởng vào ý định hòa bình trong điều kiện an toàn tối đa”.

Nobel ngành Văn luôn bất ngờ và nhiều cao trào

Harold Pinter

Trong năm nay giải Nobel văn học được công bố cuối cùng, lẽ ra nó phải được công bố từ tuần trước. Theo tin đồn thì lí do là do các thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển không thể đi đến nhất trí trao phần thưởng này cho ai.

Bắt đầu từ việc, một viện sĩ trọn đời của viện hàn lâm Thụy Điển – Knut Anlund tuyên bố rút lui khỏi Ban giám khảo để việc trao phần thưởng Nobel văn học năm 2004 cho nghệ sĩ lời nói Thụy Điển – Elfriede Jelinek. Ông không biện minh tại sao phải sau tới 1 năm sau khi công bố phần thưởng, ông mới có phản xạ này.

Thư ký thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển – Horace Engdahl cho biết, sự ra đi của Knut Anlund không ảnh hưởng gì đến công việc đang diễn ra. Theo lời Engdahl, từ năm 1996, ông Anlund đã không tích cực tham gia vào việc quyết định phần thưởng. Engdahl cho rằng hành động này của Anlund có ý định làm u ám lễ trao giải năm nay.

Sau Nobel ngành Văn 2001 được trao cho V.S. Naipaul, Pinter là nghệ sĩ lời nói tiếp theo của Anh nhận được phần thưởng danh giá này. Trong thời kì 5 năm mà có tới 2 nghệ sĩ lời nói Anh được nhận giải Nobel ngành Văn, âu cũng là chuyện hiếm thời nay.

Hơn 100 năm, những thủ tục bầu chọn hầu như không thay đổi

Nhà vật lý lão thành Anders Barani, thành viên hội đồng cai quản Viện bảo tàng Nobel ở Stockholm cho biết: “Hệ thống bầu chọn đã được nghiền ngẫm kỹ. Việc rò rỉ thông tin đúng là thường xẩy ra nhưng đó là những thông tin không đúng. Tôi có thể nói rằng không một tổ chức nào, không một phong trào hoặc một nhóm người nào có thể vận động cho ứng cử viên của mình”. Lời khẳng định của ông Anders Barani là hoàn toàn đáng tin bởi vì ông nội ông đã được trao giải Nobel về vật lý năm 1915 và đích tay ông trong vòng 15 năm (từ năm 1988 đến năm 2003) là Thư ký ủy ban Nobel về vật lý. Do đó, ông có tiền theo dõi quá trình bầu chọn từ bên trong.

Cũng theo lời ông Anders Barani, những nguyên tắc mà các ủy ban giải Nobel ở Stockholm (về vật lý, y khoa, hóa học, kinh tế và văn học) cũng như ở Oslo (về hòa bình) hiện đang tuân theo thực tế là không thay đổi.

Cứ đến mùa thu là mỗi ủy ban lại gửi 3 nghìn bức thư đến các người nổi tiếng đã được nhận giải cũng như đến các trường đại học cao nhất thế giới và các tổ chức lừng danh lớn đi theo yêu cầu đưa ra người được giải cho năm sau.

Tiếp đó, các ủy ban tiến hành sàng lọc mở đầu và lập ra danh sách chung khảo để đệ trình Hội đồng trưởng lão và Hội đồng này sẽ đưa ra quyết định cuối cùng. Riêng ủy ban ở Oslo mà các thành viên do Nghị viện Na Uy chỉ định, không cần đệ trình danh sách chung khảo lên bất kỳ hội đồng nào. Quyết định của họ là chung cục.

Có lẽ vì thế mà giải Nobel hòa bình tuy có gây ra những phản xạ khác nhau (chẳng hạn, khi được trao cho Henry Kissinger, Iasir Arafat hoặc Menahem Begin) nhưng vẫn là giải ít gây ra ý kiến trái ngược nhất trong số 6 giải Nobel.

Lễ trao giải diễn ra vào ngày 10 tháng mười hai tại Stockholm và Oslo. Theo truyền thống, các giải Nobel về vật lý, hóa học, y khoa, văn học và kinh tế được đích thân vua Thụy Điển trao tặng tại Phòng Hòa nhạc ở Stockholm. Còn giải Nobel hòa bình được hiệu trưởng ủy ban Nobel của Na Uy trao tặng ở Oslo trước sự hiện diện của vua Na Uy và các thành viên Hoàng gia.

Ban đầu, theo bản di chúc của Nobel được soạn thảo vào ngày 27 tháng mười một năm 1895, phần thưởng viễn cảnh chỉ tặng cho 5 lĩnh vực là vật lý, hóa học, y khoa (sinh lý học), văn học và hòa bình. Từ năm 1969, theo đề nghị của Ngân hàng đất nước Thụy Điển, giải Nobel về kinh tế ra đời.

Số phận trớ trêu đã khiến người tìm ra ra giải hòa bình lại là một trong những người nổi tiếng nổi tiếng nhất trong ngành sản xuất chất gây nổ.

Vũ Việt – Quỳnh Như (Tổng hợp báo Nga)