DMCA là gì và nó có ý nghĩa gì?

Một nội dung nhận thức bạn đăng tải lên mạng vừa bị lột bỏ và bạn nhận được một thông báo DMCA. Vậy rốt cuộc DMCA là gì?

Nếu bạn thường xuyên lướt web, bạn có lẽ đã từng thấy 4 chữ DMCA. Có thể một vài nội dung nhận thức bạn đăng tải cũng từng bị lột bỏ kèm theo một thông báo DMCA.

Khái niệm DMCA

DMCA là viết tắt của Digital Millenium Copyright Act (Đạo luật bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số). Đúng như tên gọi, nó được lập nên vào cuối thiên niên kỷ trước, chính xchim ác là vào năm 1998. DMCA là một bộ luật của Hoa Kỳ với chủ đích ngăn chặn mọi hành vi áp dụng phi pháp các dữ liệu đã đăng kí bản quyền.

Dù là một bộ luật của Hoa Kỳ, DMCA có kết quả rộng lớn hơn thế. Đó là bởi dù các website có thể đạt được truy cập từ khắp nơi trên toàn cầu, chúng vẫn nằm ở dưới sự quản lý của pháp luật của dân tộc nơi đặt máy chủ. Ví dụ, các máy chủ của YouTube được đặt tại Mỹ, do đó tất cả khi bạn là người Việt Nam, bất kỳ nội dung nhận thức nào bạn đang tải lên YouTube cũng bị quản lý bởi luật phát Mỹ, bất công pháp luật Việt Nam.

DMCA được tạo ra để ngăn chặn trạng thái lấy cắp bản quyền. Vào cuối thập niên 1990, sự xuất hiện của các loại công nghệ mới, như internet và máy ghi đĩa CD, đã tạo điều kiện thuận lợi hơn bao giờ hết cho những kẻ chuyên lấy cắp bản quyền thực hiện hành vi của mình. Điều này khiến ngành ngành công nghiệp truyền thông lo lắng rằng không có sẵn đầy đủ những bộ luật để có thể bảo vệ ngành ngành công nghiệp của họ khỏi vấn nạn lấy cắp bản quyền.

Khi DMCA được chính quy triển khai, nó mang lại cho các cá nhân và công ty một cách giải quyết để bảo vệ nội dung nhận thức của mình. Nếu một nhà sáng tạo nội dung nhận thức tìm tòi ra tác phẩm của họ đang bị áp dụng trái pháp luật trên một website đặt trong một máy chủ tại Mỹ, họ có thể đề xuất một yêu cầu bồi thường DMCA. Yêu cầu bồi thường DMCA sẽ buộc máy chủ lưu trữ nội dung nhận thức phải lột bỏ, hoặc ngăn chặn truy xuất đến nội dung nhận thức vi phạm nói trên.

DMCA áp dụng lên nhiều loại nội dung nhận thức, bao gồm: diễn ngôn viết lách, tranh ảnh, tác phẩm hội hoạ, âm nhạc, video, và phần mềm.

Thông báo DMCA là gì?

Người bị buộc vi phạm bản quyền sẽ nhận được một thông báo DMCA. Thông báo này sẽ làm rõ nội dung nhận thức gì đang bị yêu cầu bồi thường, và người thương cầu bồi thường đối với nội dung nhận thức đó.

Nếu bạn nhận được một thông báo DMCA, lập tức nghĩ xem liệu bạn có đang áp dụng các nội dung nhận thức một cách hợp pháp hay không. Nếu không, hãy nhanh chóng lột bỏ nội dung nhận thức. Thông thường, lột bỏ nội dung nhận thức sẽ giúp giải quyết việc kiện. Tuy nhiên, nhà sáng tạo nội dung nhận thức vẫn có quyền kiện đòi bồi thường thiệt hại. Do đó, bạn không nên đánh giá thấp một thông báo DMCA.

Nếu bạn cho rằng mình không áp dụng nội dung nhận thức nào trái pháp luật, thì bạn có thể đệ trình một thông báo hồi đáp lại. Đôi lúc DMCA bị lạm dụng quá mức và một số kẻ sẽ tìm cách nhắm vào những người không hề vi phạm DMCA. Trong những hoàn cảnh đó, một thông báo hồi đáp lại sẽ tạo điều kiện cho người bị cáo buộc bảo vệ tự tay. Tuy nhiên, nội dung nhận thức liên quan vẫn nên được lột bỏ cho đến khi việc kiện được giải quyết.

Người tố cáo sẽ có 14 ngày để ngừng đề nghị lột bỏ nội dung nhận thức, hoặc tiếp tục đệ trình đơn kiện. Do đó, nộp đơn phản tố là một công việc khá rủi ro và nên được cân nhắc kĩ lưỡng.

Một thông báo DMCA về hình ảnh vi phạm bản quyền.

Bạn có thể áp dụng các nội dung nhận thức một cách hợp pháp hay không?

Trên thực tế, bạn vẫn sẽ thấy mọi người thường xuyên mượn nội dung nhận thức của nhau. Tại sao điều này lại được phép? Bạn có thể áp dụng các nội dung nhận thức bản quyền theo phép tắc “áp dụng hợp lý”. Các nội dung nhận thức được phép “áp dụng hợp lý” bao gồm: các tin vắn, các bài bình luận, nghiên cứu, bài phê bình, học bổng, thơ văn chế giễu, nội dung nhận thức liên quan giảng dạy.

Mục đích của quy tắc “áp dụng hợp lý” là nhằm cân bằng giữa nhu cầu bảo vệ tác giả và mong muốn góp ý xây dựng cũng như hồi đáp lại lại nội dung nhận thức của cộng đồng. Tuy nhiên, phép tắc này đôi lúc khiến vấn đề trở nên phức tạp hơn một chút. Có 4 yếu tố được áp dụng để đánh giá liệu một nội dung nhận thức có nằm trong phạm vi của phép tắc “áp dụng hợp lý” hay không.

1. Mục đích của nội dung nhận thức

Để áp dụng nội dung nhận thức theo phép tắc “áp dụng hợp lý”, bạn cần chuyển nó thành một thứ khác so với nội dung nhận thức gốc. Mục đích của nội dung nhận thức mới phải thể hiện sự khác biệt rõ ràng so với nội dung nhận thức ban đầu.

Ví dụ, trang Screen Junkies áp dụng các đoạn trích (clip) từ nhiều bộ phim để hình thành series “Honest Trailers”. Nếu họ đơn thuần là đăng tải các clip, thì đó bất công là “áp dụng hợp lý”. Nhưng họ lại dùng chúng để tạo ra một thứ hoàn toàn mới. Mục đích của các video do trang này tạo ra là bình luận về tính chất của các bộ phim. Mục đích đó rất khác so với chủ đích của việc tạo ra một bộ phim (là nhằm kể về một câu chuyện nào đó).

2. Loại nội dung nhận thức

Thông tin về một sự thật/sự kiện, và suy nghĩ, là những thứ không thể được đăng ký bản quyền. Mục đích của ngoại lệ này là nhằm đảm bảo những suy nghĩ và thông tin quan trọng có thể luôn luôn có được bởi cộng đồng. Ngoại lệ này dẫn đến một vài chỉ rõ gây tranh cãi.

Ví dụ, nếu bạn là tác giả kịch bản của bộ phim kinh điển Gremlins, bạn không thể ngăn người khác sử có chủ tâm hồnởng tương tự để tạo ra phim Critters. Nếu lời thoại kịch bản khác nhau, thì nó sẽ rơi vào trường hợp “áp dụng hợp lý”. Mặt khác, liệu bạn có muốn Akira Kurosawa cản trở sản xuất phim Star Wars, khi mà suy nghĩ phim vay mượn đáng kể từ các tác phẩm của ông?

3. Lượng nội dung nhận thức có được

Lượng nội dung nhận thức bạn muốn mượn cũng là một yếu tố cần chú ý. Bạn chỉ được phép áp dụng lượng nội dung nhận thức vừa đủ để hoàn thành mục tiêu của mình. Quay lại với ví dụ liên quan Screen Junkies phía trên: những video của họ chỉ áp dụng các đoạn trích có nội dung nhận thức biện giải cho quan điểm của họ. Nếu họ dùng một đoạn trích dài đến 15 phút chỉ để móc mỉa một cảnh phim, các video của họ nhiều khả năng không còn đủ tiêu chuẩn giữ được “áp dụng hợp lý” nữa.

4. Thiệt hại gây ra cho tác giả

Sẽ không chấp nhận được được nếu bạn cản trở tác giả gốc tạo ra lợi nhuận từ sản phẩm hoá học sáng tạo của họ. Nếu bạn áp dụng nội dung nhận thức của họ để tạo ra một thứ có thể đạt được dùng để thế chỗ cho sản phẩm hoá học gốc, nó sẽ rơi vào danh mục liệt kê này.

Ví dụ, nếu một người đăng tải nội dung nhận thức mang tính cung cung cấp thông tin lên YouTube, bạn không thể biên tập lại nội dung nhận thức đó thành một bản tóm tắt rồi đăng tải lên một lần nữa được, bởi hành vi này sẽ khiến số lượt xem video gốc của tác giả chịu ảnh hưởng.

Thiệt hại gây ra ở đây không bao gồm thiệt hại cho lợi nhuận đến từ những đánh giá sản phẩm hoá học mang tính có chiều hướng tiêu cực. Đánh giá có chiều hướng tiêu cực là loại nội dung nhận thức thuộc kiểu “phê bình”, và được cho là trường hợp “áp dụng hợp lý”.

Tóm tắt lại về DMCA

DMCA là viết tắt của Digital Millennium Copyright Act (Đạo luật bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số), được tạo ra vào cuối thập niên 1990 nhằm hạn chế trạng thái lấy cắp bản quyền nở rộ nhờ những loại công nghệ mới. Đạo luật này bảo vệ các tác giả của xê ri thể loại tác phẩm khác nhau. Mục đích của nó là ngăn chặn việc áp dụng các nội dung nhận thức một cách không trả lương bằng. Cơ chế “áp dụng hợp lý” vẫn cho phép mọi người áp dụng các nội dung nhận thức nhằm tạo ra các nội dung nhận thức mới nếu quá trình biến đổi đuổi ra sản phẩm hoá học chung cuộc là một thứ mới mẻ, mang lại giá trị mới cho cộng đồng.