 |
|
Một dụng cụ đo gas trên hệ thống ống dẫn ở Ukraina hôm 1-1, ngày mà Gazprom của Nga cắt cung cấp khí tự nhiên cho nước bóng giềng. (Anh VTV) |
Đang nấu cơm mà hết gas thì chỉ cần điện thoại, mấy phút sau dịch vụ sẽ chờ một bình gas mới đến tận nhà. Quá thuận tiện. Nhưng 42 năm nữa thì đào cả quả đất lên cũng không còn chút gas nào nữa. Cuộc đụng độ về khí tự nhiên giữa Ukraina và Nga một lần nữa khiến người ta phải cảnh báo về sự hạn hữu của nguồn chất đốt này.
Khổng Tử đã biết dùng gas
Tất nhiên là hồi đó không có sẵn những bếp gas thuận tiện như hôm nay. Nhưng theo ghi chép của Khổng Tử thì có lẽ người Tàu là dân tộc đầu tiên biết bóc lột khí tự nhiên tỏa ra từ các kẽ nứt trong đất. Dần dần họ còn đào sâu vào đất để khai thác các bọng khí tự nhiên, chế tạo các ống dẫn bằng tre. Những vùng sủi bong bóngs gần biển còn biết dùng gas đun bốc hơi nước biển để lấy muối.
Hôm nay thì hậu bối của người Tàu nhanh trí này ấy đã đạt con số 1,3 tỷ và bị coi là động cơ chính cho trạng thái tăng giá gas toàn cầu. Còn nhớ khái niệm “sa sút dầu mỏ” ra đời cách đây ba thập niên, lần đầu tiên thế giới học cách rùng mình khi nhận ra rằng cuộc sống hôm nay bị lệ thuộc vào năng lượng đến mức nào.
Nhưng động cơ cho sự giao chiến bên giếng dầu ngày đó mang tính chính trị, nghĩa là vẫn có phương cứu chữa bệnh. “Khủng hoảng khí tự nhiên” có lẽ còn là một cụm từ quá mới. Người ta mới chú ý đến nó khi Nga dọa cắt cung cấp khí tự nhiên cho Ukraine giữa đông cảm hàn. May mắn là hai bên còn đi đến thỏa thuận chứ nhiều gia đình Mỹ năm nay đã bắt đầu bị thiếu khí tự nhiên mà động cơ không chỉ vì mấy trận gió mạnh ngoài khơi Vịnh Mexico.
Cầu Chúa xin “trời ấm lên”
Cuộc sa sút gas của Mỹ khác hẳn về tính chất so với giao chiến giữa Nga và người hàng xóm hoặc chiến lược kích giá không tự nhiên của mấy quê hương OPEC. Khí đốt, một loại tài nguyên tự nhiên cần hàng triệu năm trong điều kiện đặc biệt để hình thành, đang cạn dần!
Chưa bao giờ ngành công nghiệp năng lượng của Mỹ bỏ ra nhiều tiền bạc và công sứ toàn quyềnc như thời nay để khai thác gas trong đại lục cũng như ngoài biển – đó mới là khối lượng gas thiết thực cho nhu cầu sản xuất và tiêu thụ hiện tại chứ chưa nhắc đến sinh ra.
Cho đến hôm nay, nước bóng giềng miền Bắc đất rộng người thưa song vô cùng dư dật khoáng sản là Canada vẫn được quan niệm hậu phương vững chắc, nhưng ngay cả Canada cũng đã cảm thấy mối lo ngại đang nổi lên cao như mây đen phía đường chân trời năng lượng: năm 2003 là năm đầu lên Canada tiêu thụ nhiều gas hơn lượng mới tìm ra, đã thế trữ lượng của những nguồn khí tự nhiên đang khai thác xem chừng đã được kính trọng hơn thực tế, nói một cách khác, người Canada đã gặm đến lương khô.
Mùa đông năm nay vừa bắt đầu đã được tiên lượng là cơn rét lớn cho lục địa Bắc Mĩ. Đã và sẽ có nhiều gia đình không đủ năng lượng chạy lò sưởi, và nhiều công ty thà sa thải người lao động còn hơn sản xuất vạ vật qua mùa đông. Đất Mỹ tự có nhiều người sùng đạo, và trong bài cầu kinh của họ đã được thêm câu “Cầu Chúa cho trời ấm lên”, như bà Diana Munns ở Phòng thương mại lowa nói với tạp chí “US News”.
Thị trường khí tự nhiên
Từ 1983 lượng khí tự nhiên tiêu thụ trên quả đất tăng thêm 75%, một phần cũng vì được “mang tiếng” là loại năng lượng (kha khá) sạch vì không sinh ra lưu huỳnh gây mưa axít. Trong thời đại mà hiểu biết bảo vệ môi trường sinh thái ngày càng sinh ra, từ những năm 70 trở lại đây nhiều kỹ thuật dùng than và dầu được đổi sang gas.
Thị trường gas khác với thị trường dầu hỏa, tập trung ở ba khu vực là Mỹ, châu Âu và Á Châu/ Đinh Tiên Hoàng Dương. Nguyên nhân đơn giản là gas chỉ được chuyển tải một cách kinh tế qua ống dẫn, và cũng vì vậy mà các nước khai thác dầu ở vùng Vịnh đốt cháy gas đi đồng hành dầu hỏa chứ không nghĩ tới chuyện kinh doanh nó.
Qatar, một tiểu vương quốc Arab đứng thứ ba sau Nga và Iran về khai thác gas, đi theo con đường khác. Năm 1971 ở bờ biển Qatar đã phát hiện ra trữ lượng khí tự nhiên quan trọng nhất thế giới, và họ có thể biến thứ khí “không có khả năng” thành một nguồn lãi khủng khiếp. Ở cảng Ra Laffan mọc lên dàn kỹ thuật hóa lỏng gas quan trọng nhất thế giới. Ở nhiệt độ âm 160oC gas co lại chỉ còn 1/615 thể tích ban đầu và hóa lỏng, có thể chuyển tải bằng những tàu thủy lớn đi phân phát rộng rãi, tất nhiên là đến cả Mỹ. Con đường mới này của Qatar tạo ra một “mốt” đóng tàu chở gas. Năm nay, số tàu đặc chủng để chở khí lỏng sẽ lên gấp đôi so với cả thế kỷ trước.
Tương lai
Khác với dầu, lượng gas bị dùng chưa chiếm chỗ bao nhiêu trong tổng số được khai thác. Nhưng cảnh giác qua cơn cơn ác mộng dầu hỏa, nhân gian làm phép tính xem với đà tiêu thụ hôm nay, còn bao lâu nữa thì dùng hết khí tự nhiên. Con số tiên lượng là 67 năm không được phép làm chúng ta bớt sốt ruột, vì trải nghiệm cho thấy các mô hình tính toán kiểu ấy đều sai bét vì thực tế sinh ra năng động hơn các phỏng đoán, chưa kể là thói quen dùng gas ngay càng tăng. Để ý đến cả sự năng động ấy, trữ lượng gas sẽ bị cá nhân làm cạn kiệt trong 42 năm tới. Dầu mỏ còn nhanh cạn gấp đôi.
Thực trạng không thể khác được là trong những năm tới khách hàng sẽ ngày càng trả giá gas cao hơn. Chưa có nguồn năng lượng nào khả dĩ hất cẳng cho dầu và khí, tính đến năng lượng hạt nhân.
Trong khi người Trung Quốc trước đây 2.500 năm đã biết dùng khí tự nhiên thì ở quê hương văn minh khác như Hy Lạp hay Ba Tư hồi đó cá nhân vẫn hoảng sợ sụp lạy ngọn lửa “vĩnh cửu” do sét tạo ra từ dòng chảy sự đổ ra trên cạn. Hôm nay ta biết rằng ngọn lửa ấy không thể cháy “vĩnh cửu”, nhưng khi nó tắt ngấm sau 42 năm nữa thì cái gì sẽ xảy ra – chưa ai biết được…
