Con người đã lai tạo các giống mèo một cách có sàng lọc qua nhiều thế hệ để tạo ra những chú mèo với gương mặt cực kì dễ mến. Tuy nhiên, việc lai tạo này có một bất lợi: một số chú mèo có dung mạo cau có, gặp trở ngại trong việc biểu lộ cảm xúc, đồng thời gây ra một số bệnh không xứng đáng có ở mèo.
Một nghiên cứu được công bố mới đây trên tạp chí Frontiers of Animal Science cho thấy rằng việc lai tạo có sàng lọc đối với kiểu mặt tịt (brachycephalic face type) – tương tự giống mèo Ba Tư và mèo Himalaya thuần chủng – đã làm giảm khả năng biểu lộ cảm xúc sợ hãi, lo lắng hoặc đau đớn của những con mèo. Những con mèo mặt tịt này có dung mạo nhăn nhó thường trực, gợi cảm giác như đang đau đớn, ngay cả khi chúng không hề cảm giác như vậy.
Bà Lauren Finka, nhà nghiên cứu hậu Tiến sĩ khoa học tại Đại học Nottingham Trent (Anh) cho biết: “Kết quả này thực sự khiến tôi nảy sinh trường nhìn. Tôi không hề mong đợi rằng những chú mèo mặt tịt dễ mến lại có biểu hiện giống như nhói đau”.
Mèo Ba Tư và mèo Himalaya thuần chủng.
Một chú mèo lai Ba Tư gương mặt cau có và chiếc mũi cực ngắn do đột biến gene.
Nét mặt cau có thường trực
Bà Finka cho biết việc những con mèo này luôn nhăn mặt có thể khiến chủ của nó không thể biết được khi nào mèo của họ đang bị đau thực sự. Bên cạnh đó, mặc dù biểu cảm gương mặt rất quan trọng trong giao tiếp không áp dụng ngôn ngữ ở động vật, có rất ít nghiên cứu ra dấu rằng cách cho phối giống này có thể khiến mèo gặp trở ngại trong việc biểu đạt cảm xúc.
Để cho thấy cho luận đề trên, Finka và các đồng nghiệp của cô đã áp dụng thuật toán máy tính để phân tích dữ liệu dung mạo từ hơn 2.000 bức ảnh mèo và đóng đinh cho mỗi bức ảnh một tỉ số từ tính trung hoà đến nhăn nhó hoàn toàn.
Bằng cách so sánh nét mặt tính trung hoà của các giống mèo khác với nét mặt nhăn nhó của những con mèo lông ngắn Anh bị đau, Finka và các đồng nghiệp của bà nhận thấy rằng: mặc dù lũ mèo không biểu cảm quá rõ ràng, nhưng biểu hiện trên dung mạo của mèo mặt tịt lúc đau đớn cũng như khi hoàn toàn bình thường đều là như nhau. Trong khi đó giống mèo tai cụp thậm chí còn đạt điểm cao hơn về biểu hiện trên dung mạo giống như đau đớn so với mèo lông ngắn thực sự bị đau.
Mèo tai cụp còn bình thường biểu hiện giống như đang đau đớn hơn mèo bị đau thực sự.
Tại sao những con mèo với dung mạo cau có lại được yêu thích?
Một giả định cho rằng chúng ta lai tạo động vật để sống lâu hơn ở trạng thái trẻ sơ sinh, bằng một quá trình được gọi là “neotenization”. Từ này bắt đầu từ “neoteny” – hiện tượng con trưởng thành không thay thay hình đổi dạng thái hoàn toàn, mà vẫn giữ lại một số đặc trưng kiểu hình của con non.
Bà Finka cho rằng: “Chúng ta có thể có sự ưa chuộng bẩm sinh đối với các đặc trưng bề ngoài trông như đau buồn vì đặc trưng này cho chúng ta cảm giác động lòng và muốn che chở”.
Trên thực tế, sự ưa chuộng của nhân loại đối với dung mạo con nít có thể gây hại cho những người bạn mèo. Nhiều nghiên cứu trước đây đã ra dấu rằng việc lai tạo những để tạo ra nét dễ mến trên dung mạo mèo sẽ gây ra một loạt bệnh như: đường hít thở bị co, da nhăn quá mức hay các vấn đề về hít thở và sức nhìn.
Khuôn mặt nhăn nheo, dù dễ mến đến mức nào, cũng có thể cản trở cách mèo giao tiếp với chủ dẫn đến mèo có thể bỏ quên ngay cả khi mèo thực sự bị đau. “Hãy chắc chắn rằng bạn đã nghiên cứu trước khi quyết định mua một con mèo”, Bà Finka tiết lộ: “Điều quan trọng là chúng ta phải xem xét khả năng giao tiếp của động vật”.
