Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco đã công nhận Lâu đài Himeji của Nhật Bản là Di sản văn hóa thế giới năm 1993.
Lâu đài Himeji là một trong những di tích môn lịch sử cổ nhất và nổi tiếng nhất ở Nhật Bản, được người Nhật Bản coi là Quốc Bảo của mình. Lâu đài còn là một tòa thành đứng đầu trong 3 tòa thành quý nhất ở Nhật (Tam đại Quốc bảo thành), không chỉ bởi vẻ đẹp cổ xưa của nó mà còn bởi những truyền thuyết và môn lịch sử đầy bí ẩn nơi đây.
Nằm ở khu vực miền trung Nhật Bản, thuộc tỉnh Hyogo, liền kề với cố đô Kyoto nên khu vực này giữ được nhiều nét ảnh hưởng văn hoá truyền thống của cố đô một thuở. Nhiều thành quách lâu đài, tập quán tục lệ của một vùng kế bên thủ phủ đã lưu giữ được khá hoàn hảo một thời kỳ mà vùng khu vực miền trung Nhật Bản này là tâm điểm của một Quốc gia.
Lâu đài Himeji nằm trong tâm điểm thành phố Himeji, cách thủ đô chính thức Tokyo 650 km về phía tây. Lâu đài vẫn còn biệt danh là “White Heron” vì các thành trì của nó được che phủ bằng một lớp lớp thạch cao trắng. Tòa lâu đài này được xây dựng bằng gỗ chứ bất công bằng đá, nên người ta phải quét một lớp lớp thạch cao trắng để chống cháy ở tất cả các thành trì, cũng như toàn bộ kết cấu bên trong bên ngoài.
Theo thư tịch cổ Nhật Bản, đây là một thành cổ có từ năm 1346. Vào thời vị tướng tên là Ikeda Teramasa giành quyền kiểm soát khu vực này, xã hội thanh bình và ông đã cho xây lại lâu đài này vào năm 1600. Trong chiến tranh thế giới lần thứ hai, lâu đài đã bị bom phá huỷ một phần, sau đó đã được khôi phục cơ bản như hiện nay.
Từ xa, có thể thấy lâu đài Himeji lộng lẫy, huy hoàng, được người Nhật Bản coi ngang hình ảnh một con “diệc trắng” – một loài chim cao quý, tượng trưng cho sự thanh khiết cao siêu của người lịch sự – đang bay trong ráng chiều. Lâu đài lại được phủ kín bởi một rừng cây xanh của công viên Himeji kokoen, điển hình một công viên truyền thống của Nhật.
Đẹp lộng lẫy và ẩn chứa giá trị môn lịch sử to lớn, lâu đàu Himeji còn là một kiệt tác kiến trúc. Được xây dựng trên đỉnh quả đồi Himeyama cao 45,6m so với mực nước biển, Himeji nổi tiếng không chỉ do tháp chính lớn mà còn bởi cả một hệ thống phòng thủ phức tạp giống như một mê lộ. Ngày nay, tuy các đường đi trong lâu đài có vết rõ ràng, nhưng du khách du lịch vẫn bị lạc không phát hiện lối ra nếu như không đi cùng người dẫn đường.
Từ lâu, người Nhật Bản đã nhận ra giá trị bảo tồn của lâu đài Himeji. Vì thế, địa hạt xung quanh khu vực lâu đài hầu như không được phép dùng để xây dựng các kiến trúc dân sinh, chẳng có một nhà chọc trời nào mọc lên để “tranh giành” khoảng không gian chỉ dành cho lâu đài.
Nhìn từ trên xuống, có thể thấy bình diện lâu đài Himeji như một ốc đảo hình bầu dục. Viền bên ngoài là một hào nước sâu, vấn xung quanh lâu đài là một thành trì đá, rồi đến một dải cây, chủ yếu là tùng bách viền quanh. Ngoài cùng, phủ kín lấy cả lâu đài là một khu công viên rộng rãi. Lâu đài không có nhiều cổng ra vào, lối ra vào lâu đài ở chính hướng nam rất vững chắc.
Cả lâu đài có 6 tầng lầu được tạo nên bởi những chiếc cột gỗ có đường kính lớn, chống thẳng chịu tải. Có những cột to được xác định niên đại đã gần 800 năm, những cột gỗ này đều là gỗ quý thuộc loại đại cây cổ thụ hiếm thấy. Các xà ngang, xà dọc cũng được làm từ gỗ, ngay cả những vách ngăn cũng được làm từ những ván gỗ xẻ, chưa sơn mà vẫn mang mầu tự nhiên của vỏ gỗ. Kỹ thuật liên kết giữa các cột và xà cũng là kỹ thuật ghép mộng vô cùng ấn tượng. Đặc biệt, thang gác nối các tầng được thiết kế không trùng nhau ở giống nhau vị trí toạ độ mà được bố trí rải rác tạo thành những góc hiểm giúp cho công việc phòng thủ lợi hại.
Bên trong lâu đài gồm nhiều ngôi nhà có kiến trúc khá nhất quán, nối thông nhau bởi các đường đi ghập ghềnh. Có nhiều phòng nhỏ dọc theo hành lang, có phòng dành tặng tướng lĩnh, phòng cho binh sĩ và phòng dành tặng phái đẹp. Đặc biệt, ở cạnh đông của nhà Daitenshu (Đại Thiên) có một toà án nhỏ, nơi dành cho các hiệp sĩ Samurai làm lễ quyên sinh theo đúng nghi thức Seppuku.
Điểm độc đáo của lâu đài là có những dãy hành lang dài hun hút, quanh co, được làm toàn bằng gỗ, có niên đại khoảng đầu thế kỷ 17. Lâu đài có rất ít cửa sổ được mở, mà chỉ là những cửa sổ hẹp hình chữ nhật vì trước hết đây là một pháo đài phòng thủ. Đường đi trong lâu đài dích dắc, cửa sổ pháo đài ở những góc lợi hại, thuận tiện cho quân sĩ bắn những mũi tên có lửa, bắn súng, đổ đá và nước chì lỏng vào quân địch, mà nếu có tấn công thì quân địch phải vượt qua những dốc đồi thẳng đứng mới tới được những tầng cao của lâu đài.
Nét đẹp kiến trúc của lâu đài Himeji, ngoài kết cấu thiết yếu bằng gỗ, còn thể hiện ở các tầng mái ngói ống màu xanh, đầu mái cũng như diềm mái được trang trí hoa văn vẻ lá thanh thoát, được tạo ra từ cách dập nổi hoa văn từ trước khi nung. Các viên ngói ống này được sản xuất xê ri, chuẩn tắc gộp cả độ từ hoá lớn tới những đặc điểm hoa văn. Chỉ cần nhìn những viên ngói này chúng ta đã thấy được kỹ thuật chế tạo vật liệu xây dựng ở trình độ cao, sạch sẽ mà mực thước của người thợ thủ công Nhật Bản Nhưng có lẽ đẹp nhất là sự hoà trộn phong cảnh nơi đây. Lâu đài với kiến trúc vô cùng ấn tượng nổi lên giữa một màu xanh của cây cỏ, màu nâu xám của tường đá và điểm xuyến mỗi mùa một màu hoa rực rỡ. Dễ hiểu tại sao lâu đài lại là một điểm du lịch lớn, hãng ngày đón tới hàng nghìn lượt khách tới thăm quan, tìm hiểu.
