Ngày nay, “thây ma sống” không còn là điều gì xa lạ với mọi người. Những câu chuyện về chúng xuất hiện ở khắp nơi, trên truyền hình, phim phim ảnh, sách báo,…
Nhưng liệu “thây ma sống” có thật trong đời thực thì vẫn là bí ẩn gây tranh cãi?
“Thây ma sống” bắt đầu biết được đến lớn hơn cách đây vài thập kỷ, đặc biệt là nhờ bộ phim kinh điển Night of the Living Dead (Đêm của người chết sống dậy) năm 1968 của đạo diễn Mỹ – George Romero.
Trang Discovery dẫn lời Blake Smith, một fan cuồng “thây ma sống” và đồng quản lý podcast có chủ đề về quái vật MonsterTalk thông báo: “Mặc dù mọi người nghĩ phim Night of the Living Dead là về thây ma sống nhưng đạo diễn Romero chưa bao giờ gọi chúng như vậy. Ông ấy muốn gọi các nhân vật hư cấu của mình là ma cà rồng”.
Dẫu nhiều người coi “thây ma sống” chỉ là sản phẩm hoá học tưởng tượng, mang tính giải trí của văn hóa đương đại nhưng một số khác lại tin chúng có thật.
Văn hóa Haiti, giống như nhiều nền văn hóa khác ở châu Phi, đắm chìm trong niềm nhờ vào ma thuật và phù thủy. Niềm nhờ vào sự tồn tại của “thây ma sống” có quan hệ đến tôn giáo Voodoo và lan truyền rộng rãi khắp Haiti trong nhiều thập niên.
Tuy nhiên, không giống các “thây ma sống” xấu xa trong phim Hollywood hiện thời, các “thây ma sống” nguyên thủy ở Haiti bất công là những hung thần mà là người bị hại. Chúng là những xác chết bị phù phép để đầu thai và bị điều khiển nhằm phục vụ chủ định riêng biệt nào đó (thường là làm lao công).
Nhiều tín đồ “thây ma sống” có thật nhưng hiện hầu như không có bằng chứng về sự tồn tại của chúng. (Ảnh: Discovery)
Trong môn lịch sử, sự sợ hãi “thây ma sống” được hưởng như một phương pháp kiểm soát xã hội và chính trị ở Haiti. Những người được cho là có phép thuật biến người thành “thây ma sống” (chủ yếu là các thầy phù thủy, trong văn hóa Haiti gọi là các “bokor”) luôn có được sự kính trọng và e sợ trong xã hội.
Các “bokor” cũng được cho là thuộc lực lượng Tonton Macoute – lực lượng công an mật hung ác và đáng sợ, săn sóc chế độ chính trị đàn áp Duvalier (1957-1984). Những ai dám đánh liều chống lại các nhà cầm quyền tàn bạo này đều bị đe dọa chuyển sang thây ma sống – điều mà người dân Haiti lúc bấy giờ không hề coi nhẹ.
Trong truyện, phim phim ảnh hư cấu, có nhiều cách để tiêu diệt các thây ma sống (thường là chặt đầu hoặc bắn vào đầu), nhưng theo truyện kể bài hát dân ca Haiti, mục tiêu là giải phóng người khỏi trạng thái “thây ma sống”, chứ bất công trực tiếp giết hại chính người đó. Người Haiti thường đồn thổi về các cách giải phóng thây ma sống, ví dụ như cho thây ma sống ăn muối hay cho chúng nhìn thấy đại dương để thức tỉnh đầu óc và mong muốn quay trở lại hầm mộ.
Bằng chứng hiếm hoi
Cho tới nay, hầu như rất hiếm bằng chứng về sự tồn tại của thây ma sống trong đời thực. Trong số ít ỏi bằng chứng được cho là về thây ma sống đó cần phải có đề cập trường thống nhất người đàn ông tâm thần hữu danh Clairvius Narcisse.
Vào năm 1980, người đàn ông này đã tuyên bố ông ta “đã chết” năm 1962, sau đó trở thành một thây ma sống và bị ép ép buộc đi làm như nô lệ cho một trong những nông trường trồng mía ở Haiti.
Một bức ảnh của Narcisse sau một năm trở lại
Narcisse được cho là đã bị chính người anh ruột chuyển sang xác sống, vì Narcisse không bán đất cho anh ta. Người này nói ông đã chết vào năm 1962 tại bệnh viện Albert Schweitzer ở Desxchapelles, Haiti và cho rằng ông cố tình nhưng cơ thể bị tê liệt.
Sau đó ông được một bokor hồi sinh để trở thành một “thây ma sống” và bị ép ép buộc đi làm như nô lệ cho một trong những nông trường trồng mía ở Haiti. Ông đã đi làm một cách quá trình vô thức như một xác sống trong vắt 16 năm. Chỉ đến khi bokor chết thì ông mới được giải thoát khỏi cuộc sống nô lệ.
Sau đó, Narcisse từng bước một sáng suốt trở lại và trở về ngôi làng của mình. Ban đầu, người ta không tin và hỏi ông về ký ức tuổi thơ mà chỉ người thân mới biết.
Cuối cùng gia đình Narcisse đã công nhận ông là một zombie hồi sinh. Vụ việc cực kì khó giải thích theo hướng khoa học, bởi thực sự là cbạo quânc sĩ đã kiểm tra xác chết của Narcisse khi ông qua đời và đã ngấuh thức tuyên bố rằng ông đã chết.
Dẫu vậy, Narcisse không đưa ra bằng chứng cho những tuyên bố của mình và cũng không thể chỉ cho các người điều tra về nơi mà ông ta tuyên bố đã phải làm lao dịch trong gần 20 năm.
Một trường hợp khác được phát hiện bởi nhà nhân loại học và nghiên cứu về văn hóa bài hát dân ca người Mỹ – Zora Neale Hurston năm 1973 về một người dư thừa nữ tên là Felicia Felix-Mentor.
Người dân địa phương ở đây bào chữa rằng người dư thừa nữ đã chết vào năm 1907 và 20 năm sau thì bà ấy trở lại với hình thù là một xác sống. Người phái đẹp này có trạng thái tâm hồn bị hạn chế, không có khả năng làm việc thể chất linh hoạt, rất giống với mô tả về những xác sống.
Xác sống Felicia Felix-Mentor.
Ngoài Haiti (và một số nơi khác có người sùng bái tôn tôn giáo Voodoo), “thây ma sống” được đông đảo quy kết là “ngoáo ộp” – một nhân vật hư cấu truyền thuyết gần giống ma cà rồng. Tuy nhiên, niềm tin này đã thay đổi vào những năm 1980 khi Wade Davis, một chuyên gia trong lĩnh vực dân tộc thực vật học (ethnobotany) thuộc Đại học Havard, tuyên bố đã phát hiện một chất “bột thây ma sống” khó hiểu trong lúc đi làm ngoài đồng ở Haiti. Hoạt chất chính được xác định là một chất một thần kinh, có thể thực hiện thành công hưởng để đầu độc, đẩy người bị hại vào trạng thái giống như thây ma sống.
Ông Davis đã viết nhiều quyển sách về chủ đề trên, về sự liên quan của phép thuật Voodoo, tính cả quyển sách bán được “The Serpent and the Rainbow” về sau được chuyển thể thành một kịch bản phim đầy bất ngờ của đạo diễn Wes Craven.
Tuy nhiên, nhiều nhà bác học tỏ ra hoài nghi các phát hiện của ông Davis và cho rằng chúng đã bị phóng đại. Theo họ, lượng chất một thần kinh thấy được trong những mẫu bột lạ của ông Davis không đồng nhất với nhau và không đủ cao để gây ra các hệ quả thây ma sống.
Mặc dù về lý thuyết, “bột thây ma sống” có thể phát tác trong những điều kiện lsuy nghĩ riêng biệt, nhưng trong đời thực, rất khó để dùng thứ bột này tạo thành một “thây ma sống”. Dùng quá ít chất độc chỉ có thể gây ra các ảnh hưởng tạm thời, trong khi dùng quá mức có thể dễ thực hiện gây chết người cho người bị hại.
Ngoài các nghi ngờ về mặt dược lý, còn nhiều lí do khác để hoài nghi tuyên bố về việc nhân thế từng bị chuyển sang “thây ma sống” lao dịch suốt nhiều thập kỷ qua. Ví dụ như, quá trình có thể biến người thành thây ma sống (giả sử không giết chết họ) sẽ để lại các hậu quả như tổn thương não, chậm chạp và bất hợp tác, hay nói một cách khác bất công là các làm việc lsuy nghĩ.
Hơn thế nữa, tính kinh tế từ việc biến người thành thây ma sống không xứng là bao: Haiti là dân tộc nghèo nhất ở Tây nửa trần thế, không hề thiếu làm việc rẻ mạt khiến cho các nông trang và nông trường. Ở một tổ quốc nơi có thu nhập trung bình hàng năm không đầy 2.000USD thì có rất nhiều người còn sống sẵn có đi làm mà gần như không đòi hỏi công sá gì.
Những lao công “thây ma sống” không đòi hỏi thù lao (nếu có tồn tại) sẽ vẫn cần phải có được chăm sóc ăn, mặc và ở, gây đất tiền gần tương đương việc nuôi làm việc sống. Vậy, ai sẽ qubảo đảm tới việc biến người thành thây ma sống khi công việc này đòi thời gian, nỗ lực để bắt cóc một ai đó, làm giả sự chết của họ, dùng chất độc để hồi sinh và biến họ thành nô lệ?
Có một số cách dễ thực hiện hơn để khiến ai đó bị thương não. Và ngay cả khi cách dùng “bột thây ma sống” hiệu quả, không có gì đảm bảo rằng người bị hại sẽ trở nên ngoan ngoãn hoặc phục tùng bởi họ đơn giản có thể rơi vào trạng thái thực vật.
Và tất nhiên, trong thực tế, người ta chưa bao giờ phát hiện bất kỳ trang trại hay nông trường trống mía nào có các “thây ma sống” đi làm trên cánh đồng. Do đó, dù “thây ma sống” có càn quét phim phim ảnh và truyền hình thì sự tồn tại của “thây ma sống” trong đời thực chỉ là tuyển tập giai thoại chưa được cho thấy.
