Cách nói “người bệnh số 0” bắt nguồn từ đại dịch HIV ở Mỹ. Vào đầu năm 1982, có nhiều báo cáo về sự liên quan quan hệ tình dục giữa một số người đàn ông đồng tính mắc AIDS ở Los Angeles, Mỹ.
Các nhà điều tra ở Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh (CDC) của Mỹ đã có cuộc trao đổi với những người bệnh này để tìm ra những người khác chăn gối với họ nhằm vạch giới hạn các chủ thể có nguy cơ mắc bệnh.
Mỗi trường hợp được CDC đặt một tên hiệu, và khi xác định ra người đứng thứ nhất mắc bệnh, họ đặt cho người này một tên hiệu bắt đầu bằng chữ cái “O”.
Sau đó, tên hiệu này bị đọc chệch đi thành số “0” và từ đó chúng ta có cách nói “người bệnh số không” để chỉ trường hợp đầu tiên được xác định mắc một căn bệnh.
Lý do việc tìm ra người bệnh số 0 lại quan trọng
Đối với cách chuyên gia dịch tễ học, việc tìm ra trường hợp đầu tiên mắc bệnh là rất quan trọng vì việc này giúp họ hiểu được căn bệnh bùng phát như thế nào để từ đó có phương hướng phòng ngừa cho những lần bùng phát về sau.
Về mặt kỹ thuật, thuật ngữ “người bệnh số 0” chỉ người đứng thứ nhất mắc một căn bệnh độc đáo.
Ví dụ, các nhà bác học nghĩ rằng đại dịch Covid-19 khởi đầu ở chợ đồ biển Vũ Hán, Trung Quốc, vào tháng mười hai/ 2019. Nếu điều này là đúng (hiện nay một cuộc điều tra ở ngoài vẫn đang được tiến hành để xác định) thì các nhà cầm quyền có thể quyết định việc đóng cửa các chợ mua bán động vật tươi sống, hoặc ít nhất cũng kiểm soát các chợ này chặt chẽ hơn để phòng tránh các đợt bùng phát sau này.
Ngoài ý kiếna là trường hợp đầu tiên mắc một căn bệnh, việc tìm ra “người bệnh số 0” còn quan trọng trong từng đợt cao điểm của sự bùng phát dịch bệnh.
Trong trường hợp người bệnh Covid-19 số 812 ở Nam huyện Từ Liêm, Thăng Long (người bệnh đầu tiên ở Thăng Long được xác định sau 105 ngày Thăng Long không để ý ca nào), rõ ràng người bệnh này đã mắc phải từ một người nào đó ở thành phố Đà Nẵng. Nếu xác định được chính xác vị trí, thời gian và đường truyền bệnh của người này thì các nhà cầm quyền có thể thắt chặt các quá trình kiểm soát để đảm bảo sự kiện tương tự sẽ không xảy ra nữa.
Xác định trường hợp đầu tiên mắc bệnh sẽ giúp các nhà dịch tễ học hiểu được sự bùng phát dịch bệnh bùng phát như thế nào và làm sao để ngăn chặn, không để nó quay trở lại nữa.
Có thể người bệnh số 0 của Thăng Long trong đợt bùng phát này đã lây bệnh do chạm vào bề mặt nhiễm virus, hoặc từ một người đã nhiễm virus nhưng không có biểu hiện gì vẫn sinh hoạt bình thường trong cộng đồng trong thời gian người bệnh số 0 của Thăng Long đến thành phố Đà Nẵng.
Cân nhắc sử dụng cách diễn đạt “người bệnh số 0”
Về mặt kỹ thuật, thuật ngữ “người bệnh số 0” chỉ người đứng thứ nhất mắc một căn bệnh độc đáo. Nhưng thật không may, trong hoàn cảnh sự bùng phát dịch bệnh kéo dài và phức tạp, khó xác định các nguồn khởi đầu, cách gọi này có thể dẫn đến phủ nhận đối với người đứng thứ nhất được xác định nhiễm bệnh, mặc dù người bệnh này bất công là người không đúng.
Học giả người Anh, Richard McKay, đã có những bài viết tập trung sâu về khái niệm người bệnh số 0 đã từng có ý kiến cho rằng sử dụng cách nói người bệnh số 0 đơn giản người nghe bớt chú ý đến những nỗ lực kiểm soát bệnh tật. Thay vào đó, chúng ta nên ngừng sử dụng cụm từ mang ẩn ý độc hại này.
