Virus cúm Tây Ban Nha, thủ phạm giết chết của 50 triệu người năm 1918-1919, có lẽ là một chủng vi-rút bắt nguồn từ gia cầm và chim. Đây là tuyên bố của các nhà bác học Mỹ sau khi họ phát hiện vi-rút 1918 có chung đột biến gien với vi-rút cúm gia cầm H5N1 đang hoành hành ở Á Châu.
Đăng tải thông tin trên tạp chí Nature, các nhà bác học nói rằng nghiên cứu của họ nêu bật mối doạ dẫm hiện nay của vi-rút H5N1 đối với loài người. Một nghiên cứu thứ hai được công bố trên tạp chí Science tiết lộ một nhóm nghiên cứu khác tại Mỹ đã tái sinh thành công vi-rút 1918 ở chuột. vi-rút đó được lưu giữ tại Trung tâm Phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh Mỹ trong điều kiện an toàn cứng nhắc. Họ ý đồ tiến hành thử nghiệm để hiểu hơn nữa về những đặc tính sinh học đặt cho vi-rút 1918 trở nên nguy hiểm.
Vi-rút 1918 được tái sinh từ dữ liệu của một nhóm nghiên cứu thuộc Viện Bệnh lý học (Quân đội Mỹ). Xử lý những mẫu vi-rút từ thi thể của các người bị hại trong đại dịch cúm 1918, nhóm nghiên cứu đã lắp ghép được toàn bộ chuỗi di truyền của vi-rút. Họ phát hiện vi-rút cúm 1918 chứa các yếu tố mới đối với cá nhân vào lúc bấy giờ, do vậy đặt cho nó mãnh liệt nguy hiểm. Kết quả phân tích ba đoạn mã di truyền cuối cùng của vi-rút cho thấy những đột biến rất giống đột biến phát hiện ra ở các vi-rút cúm gia cầm, chẳng hạn như H5N1 hiện nay ở Đông Nam Á.
Nhiều chuyên gia lo ngại H5N1 hoặc một chủng tương tự sẽ gây ra nhiều ca tử vong ở người sau khi kết hợp với một chủng cúm người. Đó chỉ còn là vấn đề thời gian. Điều nguy hiểm là những đột biến mà các nhà bác học Mỹ phát tạo lại nằm ở những gien kiểm soát khả năng sinh sản của vi-rút 1918 trong đơn vị vật chủ. Có lẽ những đột biến đó đã giúp vi-rút 1918 lây lan hiệu quả hơn. Họ cũng tiếp lời rằng hiện H5N1 chỉ có chung một số chứ bất công tất cả những đột biến của vi-rút 1918.
Mặc dù vậy, những đột biến đó có lẽ đủ để nâng cao tính nguy hiểm của vi-rút H5N1, giúp nó có tiềm năng lây nhiễm nghiêm trọng giữa người và người mà không bắt phải kết hợp nhất một chủng cúm người tiêu chuẩn. Các nhà nghiên cứu cho rằng hai đại dịch cúm lớn khác của thế kỷ XX (1957 và 1968) do vi-rút cúm người gây ra. Các vi-rút cúm người này có được hai hoặc ba gien quan trọng từ các chủng vi-rút cúm gia cầm. Tuy nhiên, họ cho rằng vi-rút cúm 1918 có lẽ hoàn toàn là một loại vi-rút cúm gia cầm, đã thích ứng để hoạt động trong cơ thể người.
Julie Gerberding, GĐ Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ, cho biết: ”Khám phá vi-rút 1918 giúp chúng ta biết được một số bí mật nhằm tiên lượng và dự phòng cho đại dịch cúm tiếp theo. Còn theo GS John Oxford thuộc ĐH Queen Mary, nghiên cứu trên cho thấy chúng ta cần xem xét H5N1 chỉnh tề hơn so với hiện nay.
Minh Sơn (Theo BBC, CNN)
